Yangın Sınıfları Nelerdir?

Yangınlar, her an meydana gelebilecek tehlikeli durumlardır. Sonuçlarından bağımsız olarak her yangını aynı şekilde nitelendirebilmek mümkün değildir. Çünkü yangına sebep olan maddelerin yanma şekli ve söndürülme yöntemi birbirinden farklıdır. Bu nedenle yangınlar, çıkış nedenlerine göre farklı sınıflara ayrılır.

A Sınıfı Yangınlar

A sınıfı yangınlar, katı maddelerin yanması sonucunda gerçekleşir. Bu kategorideki yangınlara genelde ahşap, kağıt, kumaş, kauçuk, kömür, saman gibi organik bazlı materyaller sebep olur. A tipi yangının en sık karşılaşıldığı mekanlar evler ve ofislerdir. Sigara izmariti, kibrit, aşırı ısınan elektrikli ısıtıcı bu türde yangınların meydana gelmesindeki başlıca sebeplerdir. Ocak ve soba gibi ısı kaynaklarının kontrolsüz kullanımı ile elektrik devrelerinin aşırı yüklenmesi de benzer sonuçlar doğurabilir.

A sınıfı yangınlarda madde ısının etkisiyle kömürleşir. Kömürleşen materyallerden etrafa yayılan yüksek miktardaki ısı sonucunda alevler ortaya çıkar. Bu türdeki yangınları söndürmek için şu yöntemlerden faydalanılabilir:

1. Köpük Kullanımı: Su bazlı köpükler, A tipi yangınların söndürülmesi için etkili çözümlerdir. Zira basınçlı tüpten çıkan köpük, yanan madde üzerinde bir tabaka oluşturur. Dolayısıyla alevlerin çıkış noktasının oksijenle teması kesilir.
2. Kuru Kimyasal Toz Kullanımı: Kuru kimyasal tozlar, iki farklı etkiye neden olarak A sınıfı yangınların söndürülmesini mümkün kılar. Özel kimyasalları içeren toz, yangına temas ettiğinde ısıyı soğutur. Aynı zamanda alevler boğulur ve havayla teması kesilen yangın söner.

B Sınıfı Yangınlar

B sınıfı yangınlar, yanıcı sıvıların ve eriyebilen katı maddelerin tutuşması nedeniyle oluşur. Bu kategoriye dahil olan yangınlar, diğer türdekilere göre daha tehlikeli olabilir. Çünkü yangına sebep olan sıvılar hızlıca yayılma ve patlama riskine sahiptir. B tipi yangına sebep olabilecek maddeler; benzin, motorin, yağ, alkol, boya, vernik, solvent şeklinde sıralanabilir. Hatta parafin ve katran gibi eriyebilen maddeler de bu gruba dahil edilebilir.

B sınıfı yangınların oluşum süreci iki aşamalıdır. İlk adımda; yanıcı sıvıların sızıntısı, dökülmesi veya buharlaşması sonucunda buharlaşma meydana gelir. İkinci adımda ise ortaya çıkan buhar elektrik kıvılcımı, açık alev, statik elektrik, aşırı sıcak yüzeyler ile etkileşime girerek yangını başlatır. Neyse ki B tipi yangın çeşitleri farklı yöntemlerle kontrol altına alıp söndürülebilir. Örneğin:

1. Köpük Kullanımı: Tıpkı bir önceki kategoride olduğu gibi B sınıfı yangınları da köpük sıkarak söndürebilmek mümkündür.
2. Kuru Kimyasal Toz Kullanımı: Kuru formdaki kimyasal içerikli tozlar, B tipi yangına sebep olan alevleri boğar ve yanma reaksiyonunu sona erdirir.
3. Karbondioksit İçerikli Yangın Söndürücüler: Karbondioksit yangın söndürücüler, yanıcı sıvıyla etkileşime giren oksijeni ortamdan uzaklaştırır. Böylece alevler kısa sürede kontrol altına alınabilir.

C Sınıfı Yangınlar

Çeşitli gazların yanması sonucunda meydana gelen yangınlar, C sınıfı olarak kategorilendirilir. Bu türdeki yangınlar, yüksek yanma hızları ve patlamaya neden olma riskleri nedeniyle son derece tehlikeli şeklinde nitelendirilir. Propan, bütan, metan, asetilen, hidrojen ve doğal gaz gibi yanıcı gazlar C sınıfı yangınların oluşumunun başlıca kaynaklarıdır. Bu kategorideki olaylar söz konusu gazların sızması, hatalı depolanma ve ekipman kullanımı, açık alev ile temas sonucunda başlar.

C tipi yangınların başlangıcında, yanıcı gazlar havada hızlı biçimde yayılır. İkinci aşamada kıvılcım, elektrik arkı, sıcak yüzeyler gibi tutuşturucu kaynaklar gazla temas ederek alevlerin çabucak çevreye yayılmasına neden olur. C kategorisi yangını söndürmek için aşağıdaki iki yöntemden herhangi biri tercih edilebilir.

1. Kuru Kimyasal Toz Kullanımı: C tipi yangını söndürmek için en ideal yöntem olarak öne çıkar. Kuru kimyasal tozlar, yangını boğar ve alevlerin kısa sürede sönmesini mümkün kılar.
2. Karbondioksit İçerikli Yangın Söndürücüler: Karbondioksit yangın söndürücüler, oksijeni ortamdan uzaklaştırır. Aynı zamanda gazın yayılmasını önler. Böylece alevler daha fazla genişleme imkanı bulamadan söner.

D Sınıfı Yangınlar

Yangın sınıfları özelinde sıralama yaparken son sırada D kategorisine yer verilebilir. D Sınıfı yangınlar, endüstriyel alanlarda karşılaşılan ve son derece tehlikeli olarak nitelendirilen olaydır. Bu kategoriye dahil olan yangınların kaynağını, yanıcı metaller oluşturur. Toz, talaş veya ince parçacıklar halindeki magnezyum, titanyum, sodyum, potasyum, lityum, alüminyum, zirkonyum vb. metallerin yangın riski yüksektir. Yüksek sıcaklık, sürtünme, elektrik kıvılcımları, açık alevle temas gibi durumlar yangının başlamasına neden olabilir.

Yanıcı metallerin kaynağını oluşturduğu yangınlarda, patlayıcı reaksiyonlar ortaya çıkabilir. Bunun en önemli nedeni, söz konusu metallerin yanarken suyla temas etmesi sonucu hidrojen gazı üretmesidir. Dolayısıyla D sınıfı bir yangını sonlandırmak için daha farklı söndürme yöntemlerine yönelmek gerekir. Örneğin:

1. Kuru Toz Söndürücüler: D türü yangını söndürmek için özel içerikli kuru toz söndürücüler kullanılır. Söndürücüden yayılan kuru tozlar, köpük benzeri bir etki sağlar. Yani yanan bölge üzerinde tabaka oluşturarak alevlerin oksijenle temasını keser. Böylece yanma reaksiyonu son bulur.
2. Kum, Kireç, Grafit Toz Kullanımı: Kum, kireç ve grafit toz bir önceki çözümle benzer etki sağlayarak D sınıfı yangını sonlandırır. Söz konusu malzemeler, yanıcı metali izole eder. Boğulan alevler hızlıca sönerken yangının yayılması engellenmiş olur.
3. Özel Söndürücüler: D türü bir yangın meydana geldiğinde, etkin müdahale için metalin türüne özel söndürücülerden faydalanılabilir. Bu yöntem, hızlı çözüm avantajı nedeniyle öncelikli olarak tercih edilebilir.

Yangın sınıfları kaça ayrılır sorusuna yanıt olarak yukarıda sıralanan 4 kategoriden bahsedilebilir. Bu sınıflara ayrıca E ve F sınıfı yangınlar dahil edilebilir. E sınıfı yangınlar, elektrik kaynaklıdır. F sınıfı yangınların en önemli çıkış nedeni ise yanıcı yağlardır.