Yangın Merdiveni Ölçüleri Nasıl Olmalı?

Yangın merdivenleri, yaşam ve çalışma alanlarını bir anda saran alevlerin sebep olduğu risklerden hızlıca uzaklaşılmasını sağlayan yapılardır. Acil durumlarda hayat kurtaran bu merdivenler, doğru ölçülerde tasarlandıklarında güvenli ve hızlı tahliye imkanı sağlar. Peki, yangın merdiveni ölçüleri nasıl olmalıdır? Bu soruya verilebilecek ideal yanıtlar içeriğimizin devamında sizleri bekliyor.

Yangın Merdiveni Standartları Nasıl Olmalıdır?

Türkiye’de yangın merdivenlerinin nasıl olması gerektiğine dair detaylar, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’te yer alır. Söz konusu yönetmelik; yangın merdiveni tasarımının genel hatlarıyla ve kullanım özelliklerine göre nasıl olması gerektiğine açıklık getirir. Yasal mevzuata uygun yangın merdivenlerinin sahip olması gereken genel özellikler şu şekilde sıralanabilir:

• Aksine bir durumdan söz edilmediği sürece acil durum kaçış merdivenlerinde sahanlık olmalıdır. Bu bölümlerin genişliği ve uzunluğu, asgari merdiven genişliği ile eşit tutulmalıdır.
• Konutlarda dış kaçış merdivenlerine, 51,50 metreye kadar izin verilir. Diğer yapılar içinse bu yükseklik 30,50’den fazla olamaz. Söz konusu yükseklikler, yapının herhangi bir bölümüne yanlardan yatay uzaklık olarak 1,8 metre içerisinde korunumsuz duvar boşluğu bulunmaması ve kaçış merdiveni özelliklerine sahip olunması koşuluyla geçerlidir.
• Yangın merdivenin çelik gibi yanmaz malzemeden üretilmesi gerekir. Taban tasarımında ise kaydırmazlık özelliği ön planda tutulmalıdır.
• Acil kaçış merdivenleri, tahliye esnasında aynı anda çok sayıda kişinin kullanabileceği dayanıklılıkta tasarlanmalıdır. İnsan yoğunluğunun yüksek olduğu fabrika, üretim alanı, mağaza, dükkan, depo, büro binaları, ayakta tedavi merkezleri, müze, sergi salonları ve benzeri yerlerde en az 2 bağımsız kaçış merdiveni bulunmalıdır.
• Yangın merdivenlerine açılan net ve engellenmemiş acil çıkış kapıları bulunmalıdır. Bu kapılar otomatik kapanabilmeli, duman geçirmez olmalı ve yangına en az 90 dakika dayanabilmelidir.
• Yangın merdivenleri, duman birikimine karşı açık tasarımlı olmalıdır. Kapalı merdivenler ise uygun havalandırma sistemi ile desteklenmelidir.
• Basamak kenarları, insanların rahatça adım atabilmeleri ve dengelerini koruyabilmeleri için korkuluklarla desteklenmelidir.
• Dış kaçış merdivenlerinin metal aşınmasına karşı korunması gerekir. Böylece yeterli taşıma ve dayanım kapasitesine sahip olmaları büyük oranda garanti altına alınabilir. Acil durumlarda kullanımı olumsuz etkileyebilecek durumlardan kaçınılması için düzenli bakım yapılmalıdır.

Yangın Merdivenlerinin Genişliği Ne Kadar Olmalıdır?

Yangın merdiveni standartları dahilinde genişliğe dair detaylara da yer verilir. Binaların yangından etkili biçimde korunması amacıyla uygulanan yönetmelikte, merdiven genişliği hakkında şu bilgilere yer verilir:

1. Herhangi bir yangın merdiveninde basamak genişliği 20 santimetreden az olamaz.
2. Ortalama özelliklere sahip bir binada, acil durumlarda insanların rahatça tahliye edilebilmesi için merdiven genişliği minimum 100 santimetre olmalıdır. Kat sayısına, kullanıcı profiline ve bina yüksekliğine bağlı olarak basamak genişliği artırılabilir. Örneğin, binada yaşayan veya ziyaret eden engelli kişilerin acil durumlarda rahat hareket edebilmeleri için basamak genişliğinin en az 150 santimetre olmasında fayda vardır.
3. Dairesel yangın merdivenleri tasarımında asgari basamak genişliği limiti 70 santimetredir. Eğer bir kattaki kullanıcı sayısı 60’tan fazla ise genişlik alt sınırı 80 santimetreye çıkar. Söz konusu limitlerden düşük ölçüler, mevzuata aykırı kabul edilir.
4. Dairesel yangın merdiveni modellerinde basamağın kova merkezinden uzaklığıyla ilgili detaya dikkat edilmelidir. Zira bu koşul, genişlik ölçüsünde farklılığa yol açar. Basamağın kova merkezinden uzaklığı 50 santimetre ise basamak genişliği 25 santimetreden az olamaz.

Basamak Yüksekliği ve Derinliği Ne Kadar Olmalıdır?

Yangın merdiveni ölçüleri ile ilgili standartlar, basamak yüksekliği ve derinliği limitlerine de açıklık getirir. Bunun en önemli nedeni, basamak yüksekliği ve derinliği ile kullanıcıların hareket kolaylığı arasında doğru orantılı bir ilişki olmasıdır. Eğer basamaklar genişlik ve derinlik açısından doğru ölçü aralığındaysa, tahliye kolayca ve güvenli gerçekleştirilebilir.

Yangın merdivenlerinde, tüm basamaklar aynı yüksekliğe ve derinliğe sahip olmalıdır. Söz konusu tutarlılığın sağlanması halinde kullanıcılar acil durumlarda panik yapmadan, ritmik ve dengeli şekilde merdivenden inebilir. Farklı yükseklik ve derinlikteki basamaklar ise tam tersi etki yapar. İnsanlar adım atarken dengelerini kaybedebilir ve düşme riski yaşayabilir.

Bu bilgiler ışığında isterseniz önce basamak yüksekliği özelindeki detayları sıralayalım.

• Kullanım amacı, tasarım şekli ve konumlandırıldığı yerden bağımsız olarak bir yangın merdiveninin basamak yüksekliği 18 santimetreden fazla olamaz.
• Merdivenlerde baş kurtarma yüksekliğinin minimum 2 metre 10 santimetre olmasına dikkat edilmelidir.
• Dairesel acil durum kaçış merdivenlerinde basamak, kova merkezinden 50 santimetre uzaklıkta ise yükseklik için azami değer 17,5 santimetredir.

Yangın merdivenlerinde basamak derinliğine yönelik limitler ise şunlardır:

• Acil durum kaçış merdivenlerinde minimum derinlik limiti 25 santimetredir. Bu değer, yetişkin bir kullanıcıya rahatça adım atabilme imkanı tanır. Yeterli derinliğe sahip olmayan basamaklar, tahliye edilen kişilerin ayaklarını basamağa tam olarak yerleştirememesine yol açabilir.
• Bina sakinlerine ve ziyaretçilerine daha rahat kullanım sağlamak amacıyla basamak derinliğinin 28 ila 30 santimetre aralığında tasarlanması faydalıdır.

Yangın merdiveni ölçüleri araştırılırken açı ve eğim bilgilerine dikkat etmek de yarar sağlayabilir. Acil durum halinde güvenli tahliye için bina planına eklenen merdivenlerin eğimi ile basamak yüksekliği ve derinliği arasında doğrudan bir ilişki söz konusudur. Yangın merdiveni eğimi, genelde 30-35 derece arası olmalıdır. Bu aralık, merdivenin rahat ve güvenli kullanımına olanak tanır.

Yangın merdiveni basamağının ideal eğimini bulmak için 2H + D = 61 cm (±2 cm) formülü kullanılır.

Formülde “H” harfi ile tanımlanan değer, basamağın yüksekliğidir. “D” Değeri ise basamak derinliği anlamına gelir. Formül sayesinde bina sakinlerine doğru eğimde merdiven kullanabilme avantajı sunulabilir.